Van Maanen Hans van Maanen
klikklikklikklik

Eindelijk: het middel tegen kanker

De Volkskrant, 3 februari 2007

Wie herinnert zich niet gloeilampenfabriek Philips, dat volgens aanhoudende geruchten allang in staat zou zijn een gloeilamp te maken die bijna eeuwig zou branden maar die niet op de markt bracht omdat het daarmee de eigen glazen zou ingooien? En wie kent niet het verhaal van de oliemaatschappijen die garages hadden volstaan met auto’s die op water, lucht of groenteafval reden maar die achter slot en grendel bleven omdat anders de oliemarkt zou instorten?

Aan dit rijtje kan nu de farmaceutische industrie worden toegevoegd. Afgelopen weken explodeerde de ‘blogosfeer’ opeens met verhalen over dichlooracetaat, een simpel stofje dat kanker kan genezen maar dat de grote jongens om begrijpelijke redenen niet willen onderzoeken — het is niet te octrooieren, dus er is geen geld mee te verdienen.

Het verhaal, dat op sites als Fark en DailyKos en nog zo wat de ronde doet, gaat ongeveer zo. Een Canadese cardioloog, Evangelos Michelakis van de universiteit van Alberta, stuitte bij toeval op de sterke tumordodende werking van dichlooracetaat (DCA) tijdens proeven met menselijke kankercellen in het laboratorium. Tumoren in muizen smolten als sneeuw voor de zon als de dieren een paar weken water met DCA dronken. De stof werkt doordat het de energiecentrales van de cel, de mitochondriën, tot nieuw leven wekt: kankercellen halen hun energie liever direct uit suiker en leggen de mitochondriën lam. Door ze met DCA weer aan te zetten, produceren de mitochondriën ook weer stoffen die de cel tot zelfmoord dwingen, zodat de tumor verdwijnt. Het enige probleem is, dat DCA weliswaar een oud en beproefd middel is, maar dat het nader onderzoek naar de werkzaamheid en veiligheid bij kanker veel geld kost. Geld dat de geneesmiddelenindustrie er uiteraard niet in wil stoppen, want er is geen schijn van kans dat ze het er ooit weer terugverdienen. En alle kranten en andere main stream media zitten weer te slapen want die zitten altijd te slapen.

Het artikel dat de aanleiding vormt tot alle commotie en complottheorieën, is inmiddels verschenen in het blad Cancer Cell — en het idee erachter is interessant maar niet helemaal nieuw. Dat kankercellen overschakelen op suiker werd al meer dan tachtig jaar geopperd door Otto Warburg, die er in 1931 een Nobelprijs voor kreeg. Het ‘Warburg-effect’ raakte wat in vergetelheid door alle nadruk op kankergenen, maar het is de laatste tijd weer in de belangstelling gekomen. Science had er in 2006 nog een mooi stuk over, de Journal of the National Cancer Institute ook, in 2004. Precies het mechanisme dat Evangelos Michelakis hanteert, werd in maart vorig jaar geopperd door de Amerikaanse onderzoekers Chi Dang en Nick Denko, en ook andere middelen die gebruikmaken van de suikerverslaving van kankercellen worden al onderzocht — broompyruvaat bijvoorbeeld blijkt zeer effectief in konijnen.

DCA is hooguit een veelbelovend middel, zoals er talloze veelbelovende middelen zijn. Het verschil is, dat het Michelakis allemaal niet snel genoeg gaat. Hij vertelt elke verslaggever die het maar horen wil dat DCA maar een paar dollar kost, en dat hij de honderden miljoenen voor nader onderzoek niet bijeen kan krijgen, en daarom een beroep moet doen op giften van gewone mensen.

Misschien is zelfs daar niets mis mee, maar dan moet hij wel het complete verhaal vertellen. Zoals, ten eerste, dat hij niet de enige is die op dit spoor zit en dat er wel degelijk in dat andere onderzoek wordt geïnvesteerd.

Dat er ook onderzoekers zijn die het hele Warburg-effect blijven zien als onzin, of erop wijzen dat, als het bestaat, lang niet alle tumoren overschakelen op suiker. Dat het testen van de werkzaamheid van een bestaand middel niet honderden miljoenen kost, maar hooguit een paar miljoen. En dat niets Michelakis ervan had weerhouden om octrooi aan te vragen op het gebruik van DCA tegen kanker, noch farmaceutische bedrijven om het DCA iets te veranderen en alsnog te octrooieren. En ook niet onbelangrijk, dat de stof niet onschuldig is en te boek staat als kankerverwekkend bij muizen.

En ten slotte, dat hij — en in zijn kielzog de goedgelovige webloggers — inspeelt op wantrouwen tegen de industrie om valse hoop te wekken en geld in te zamelen. Dat vooral is erg oneerlijk; de zoektocht naar middelen tegen kanker is al moeilijk genoeg.